Strój Górala – spodnie.
Polskie stroje ludowe nie są najłatwiejszym wyjściem z sytuacji, gdy trzeba wystroić dziecko w niecodzienny ubiór. Wymagają umiejętności wyszywania, zdobienia koronką itp. Niekiedy jednak warto pokusić się i potrudzić, aby zrobić taki strój. A na zabawę przebieraną można wyczarować ludowy strój „jak żywy”, posługując się różnymi imitacjami, zachowując tylko zewnętrznie charakterystykę fasonu, kolorystykę i wizualne walory zdobnicze. I tak, gdyby się chciało uszyć autentyczny strój góralski — z prawdziwego sukna, z szerokim pasem ze skóry — kosztowałby on bajońskie sumy, nie licząc wielu długich godzin strawionych nad haftowaniem parzenic, obrębków itp. Z drugiej jednak strony chłopięce stroje ludowe nie są obnoszone, rzadko się je widuje na imprezach przebieranych, a warto je przypomnieć, bo są piękne, bo mówią o naszej ludowej kulturze, bo wnoszą nutkę patriotyzmu, co nie jest bagatelne, bo przecież poprzez zabawę mamy również wychowywać. Uszyjmy więc taki strój, używając materiałów zastępczych i nie traktujmy go zbyt rygorystycznie, z zachowaniem jednak charakterystycznej sylwetki.
Strój górala podhalańskiego składa się z guńki z białego sukna, bogato zdobionej haftem wokół dołu rękawów, kołnierza i związadeł, z charakterystycznych wąskich spodni (również z białego sukna) z haftowanymi wokół dołu wyporków parzenicami, z haftowanymi lub naszywanymi lampasami i pomponem oraz wyszyciem nad kostką. Dalsze elementy stroju to biała koszula, czarny płytki kapelusz filcowy, szeroki pas ze skóry zapinany na ozdobne klamerki, kierpce i ciupaga.
Rysunek. Przystosowanie formy spodni podstawowych do kroju spodni góralskich: a — przód i tył nogawki z zaznaczoną linią zwężenia, b — formy zwężone z zaznaczonymi dodatkami na szwy i wykończenia oraz z zaznaczonym miejscem wyszycia parzenicy.
Spodnie górala. Nie wdając się w arkana specyficznego kroju prawdziwych spodni góralskich (tam każda nogawka szyta jest jednym szwem) kroimy po prostu wąskie spodnie. Robi się to na podstawie zmodyfikowanych form przodu i tyłu spodni podstawowych.
Ponieważ góralskie spodnie są opięte, mierzy się dziecku obwód uda, łydki i nogi 5 cm nad kostką, po czym odpowiednio zwęża formę nogawki z obu stron proporcjonalnie. Nogi dziecka są cienkie, nie robi się więc spodni bardzo dopasowanych, pozostawiając ze 6 cm luzu. Postępuje się w ten sposób, że mierzy się szerokość przedniej i tylnej części nogawki na wysokości uda, wymiary te dodaje się, uzyskując obwód całej nogawki w tym miejscu. Do obwodu uda dodaje się 6 cm i uzyskany wynik odejmuje od obwodu nogawki, a różnicę dzieli się na cztery i o tyle, ile wyjdzie z podziału, zwęża się z każdej strony formę przodu i tyłu nogawki. W łydce i nad kostką postępuje się podobnie. Od kostki w dół już się nogawki nie zwęża.
Szew boczny nogawki jest u dołu niedoszyty i stanowi rozporek, nad którym zwykle znajduje się tzw. kistka, czyli pomponik. Ten boczny szew ozdobiony jest od dołu do połowy bioder lampasem naszytym, sznurem lub różnobarwnymi ściegami. Na wysokości połowy pośladków lampas ten, zwany przez górali oblamką, zawraca prawie pod kątem prostym do tyłu i półkolem nad pośladkami przechodzi na drugą stronę spodni.
Rysunek. Elementy spodni góralskich: a — wyporek, b — parzenica, c — oblamka, d — kistka (pomponik), e — rozporek.
Kolejność wykonania:
1. Zszyć szwy boczne nogawek (boczny szew przodu z bocznym szwem tyłu) oraz połączyć obie nogawki, zszywając tylną część podkroju kroku. W ten sposób utworzy się płaszczyzna boków i tyłu spodni, co ułatwi naszycie lampasa.
2. Naszyć lampas, prowadząc wzdłuż linii bok-tył-bok.
3. Zszyć wewnętrzne szwy nogawek.
4. Dokończyć zszywanie podkroju kroku, zostawiając miejsce na zamek błyskawiczny: wszyć ten zamek (w prawdziwych spodniach góralskich zamka w tym miejscu nie ma, są natomiast dwa rozcięcia, po jednym z obu stron szwu, tzw. wyporki, obramowane ozdobnymi ściegami i zakończone u dołu wyhaftowaną parzenicą).
5. Podwinąć doły nogawek i górę spodni po linii pasa.
6. Ozdobić spodnie haftem. Potraktowane schematycznie hafty góralskie podano na rysunku.
Rysunek. Propozycja uproszczonych haftów do ozdobienia stroju górala: a — parzenica, b — na rozporek u dołu nogawki i na guńkę około szarfy, c — na zagięcie obłamki, d — na oblamkę, rękawy i nasadę kołnierza.
Uwaga. Jeżeli szyty strój góralski potraktuje się czysto maskaradowo, można go uszyć z zaskakująco dostępnych materiałów, np. spodnie mogą być zrobione z nie używanych już męskich niewymownych z bajowego trykotu albo podwójnych cienkich (pojedyncze byłyby za wiotkie). Na tak potraktowane spodnie nie nakłada się prawdziwego haftu, lecz maluje je w odpowiedni wzór lub naszywa kolorowe sznureczki albo nawet ruloniki z kolorowej krepiny, przytrzymując je wierzchem kolorowymi nićmi. Krepinę można zastąpić odpowiednio pomalowanym papierem toaletowym. Jedno i drugie do skręcania tnie się na czterocentymetrowe taśmy. Spodnie ozdobione sznureczkami nadawałyby się do prania i mogłyby służyć kilka razy.
